گاما کمرا
معرفی دستگاه:
نوعی دوربین ویژه است که در پزشکی هستهای مصرف فراوان دارد.این دوربین تشعشعات ساطع
شده از رادیوایزوتوپهای تزریقی را آشکارسازی کرده و تشکیل یک تصویر از توزیع آنها در بدن
میدهد.خوشبختانه استفاده از داروهای رادیواکتیو میتواند رادیوگرافی را کامل کند. به طور کلی در
تکنیکهای رادیوایزوتوپی چون مقادیر مختلفی از جسم رادیواکتیو جذب میشود میتوان اندازه،
شکل و موقعیت یک اندام یا فضای اشغالی تغییر جسم بافت را نسبت به محیط اطراف یا توزیع
بعضی مواد در اندام را بررسی کرد. از آنجا که تکنیکهای رادیوایزوتوپی بلافاصله هر گونه تغییر
فعالیتی را آشکار میکنند، قادر هستند شرایط پاتولوژیک راخیلی زودتر از تکنیکهای دیگر آشکار
کنند.
راديوداروها
ماده رادیواکتیو با تزریق وریـدی وارد بـدن مـیشـود و پـس از تجمـع در عضـو مـورد
نظـر تابش حاصل از آن تصویربرداری میشود. مواردی که در استفاده از رادیودارو باید
مدنظر قرار داد نیمه عمر ماده رادیواکتیو و انرژی آن است. نیمه عمر ماده رادیواکتیو
نباید آنقدر طولانی باشد که بیمار به مدت طولانی در معرض پرتو قرار گیرد و از طرفی
نباید آنقدر کوتاه باشد که قبل و یا درحین تصویربرداری اکتیویته آن کاهش
چشمگیری داشته باشد. همچنین انرژی ماده رادیواکتیو نیز برای آشکارسازی آن در
سیستم مهم است.منابع مورد استفاده در دوربینهای گاما ایزوتوپ های منتشر کننده
اشعه گاما هستند که معمول ترین آنها تکنسیم است. تکنسیم دارای نیمه عمر 6
2
ساعت است و در مدت یک روز از بدن بیمار خارج میشود (دفع فیزیولوژیک آن
مناسب است). این رادیوایزوتوپ جذب خوبی دارد و دارای انرژی KeV140است.
یک داروی پرتوزا محتوی مواد شیمیایی خاصی است که با یک رادیونوکلئید نشاندار
شده است.
ساختار و عملکرد کلی گاما کمرا::
اســـاس کـــار در دوربــیـــن گـــامـــا شـمــارش جرقهزنی هاست .فوتونهایی که از بدن
ساطع میشود به دلیل وجود بافت و موانع مختلف در سر راه خود، دچار پدیده جذب و یا
پراکندگی میشوند. هر کدام از این اتفاقات میتواند فوتون را از مسیر خود منحرف کند و انرژی
آن را تغییر دهد. به هر حال بر اثر این پدیدهها یکسری پرتوهای غیر مفید و پراکنده داریم که
از دقت تصویربرداری کم میکنند. برای حذف این پرتوها از کلیماتور استفاده میشود تا از ورود
اینگونه فوتونها به آشکاساز جلوگیری شود و از برخورد تعداد قابل توجهی از پرتوهای مورب و
پراکنده به کریستال جلوگیری میکند. بعد از عمل موازی سازی پرتوها توسط کلیماتور، فوتونها
با کریستال وارد برهمکنش شده و سوسوزنی رخ میدهد. فـوتـومـولتـی پـلایـرهـای )(PMT
قـرارگرفته در پشت کـــریـسـتــال پــالــسهــای نــوری را جـمــع آوری میکنند و با توجه
به مدار الکترونیکی متصل به PMTها و پالس رسیده به هریک از PMTها عمل مکان یابی
صورت گرفته و مقدار پالس اصلی به همراه موقعیت مکانی ) (x,yبه عنوان ورودی در اختیار
الگوریتم بازسازی قرار میگیرد. بعد از انـجــام مــراحــل بــازسـازی، تصـویـری بـهدسـت
مـیآید که میتوان آن رابر روی یک نمایشگر بهصورت رنگی با شدتهای متفاوت مشاهده کرد
که در حقیقت تصویر ناشی ازعضو یا ارگان موردنظر است.
3
اجزاء دستگاه:
دوربین گاما دارای سه قسمت اصلی است که شامل گانتری، کنسول و تخت است. گانتری دارای دو
قسمت هد و تنه است که اجزایی چون کلیماتور، آشکارساز، فوتومالتی پلایر تیوب و مدار مکانیابی
داخل هد قرار میگیرند. برای حذف پرتوهای پراکنده از کلیماتور استفاده میشود. کلیماتور در
قسمت بیرونی دستگاه نصب میشود و در صورت لزوم قابل تعویض است.
:)Gantry( .سر1
این قسمت اشعه گامای ورودی را جذب و علایم الکتریکی مطابق با همان محلهایی که جذب انجام
شده تولید میکند واین علایم را به کنسول میفرستد.
.2کلیماتور:
کلیماتور معمولا شامل قطعات خیلی بزرگ سربی است که دارای روزن هایی است این روزنها به
موازات هم قرار گرفتهاند و طوری ساخته شده که فقط پرتوهایی را که به موازات روزن ها حرکت می
کنند، عبور میدهد
.3دتکتور يا کريستال :
کریستال های مورد استفاده انواع مختلفی دارند که کریستالی که معمولا مورد استفاده قرار میگیرد
( )Naاز یدورسدیم تشکیل شده است که مقدار کمی ناخالصی تالیم به همراه دارد. این جسم به نور
حساس است و با جذب اشعهِ، فوتونهای نورانی تابش میکند. این فوتون ها طول موجی در حدود
nm410دارند که در انتهای پایین طیف مرئی است.
.4فوتومولتی پلاير (:)PMT
4
این تیوب شامل: فتوکاتد، منبع تغذیه ولتاژ بالا(تقویت کننده الکترون) و در نهایت قسمت خروجی
است. وقتی فوتونی جذب کریستال شده و جرقه نورانی ایجاد میشود، هر لامپ PMیک پالس
خروجی جریان تولید میکند. بنابراین لامپ های PMنظیر مبدل نور مرئی به جریان الکتریکی
عمل میکند. دامنهِ پالس هر لامپ مستقیما متناسب است با مقدار نوری که فتوکاتد آن دریافت
کرده است نور حاصله در لایه فتوکاتد فتومولتی پلایر به تعدادی الکترون های کم انرژی تبدیل می
شود. سپس الکترون های منتشره از فتوکاتد در طول فتومولتی پلایر از یک داینود به داینود بعدی با
اختلاف پتانسیل کلی حدود V2000شتاب میگیرند. با برخورد هر الکترون به سطح داینود دو یا
سه الکترون از آن تابش میشود در نتیجه بهره تقویت افزایش می‌یابد. در نهایت جریان خروجی
فتومولتی پلایر را میتوان به مدار تقویت کننده داد، تا در وسایل اندازهگیر توان، مقیاس ها یا صفحهِ
نمایش استفاده شود. آن لامپ هایی که نزدیک نقطهِ تولید کننده نور باشند بزرگ ترین پالس ها و
آن ها که از آن دور هستند علایم کوچکی ایجاد میکنند در نتیجه هر تیوب متناسب با میزان
نزدیکی به جرقه، پالس الکتریکی تولید میکند. در بعضی موارد پالس های خروجی آن قدر کوچک
هستند که در پارازیت های الکتریکی معمولی لامپ PMگم میشوند و بنابراین از نظر تصویری
هیچ کاربردی ندارند.
5
مراحل تشخیص به وسیله اين دستگاه:
-1مصرف راديودارو:
بعد از تزریق و تجمع ماده رادیو اکتیو در بافت هدف، رادیو ایزوتوپ شروع به پرتودهی میکند و
خود بافت منبع تابش پرتو میشود و گاما با انرژی مناسب برای آشکارسازی ساطع میشود.
-2نحوه تصويربرداری:
در ابتدا به بیمار یک رادیوایزوتوپ تزریق میشود، پس از مدتی مادهِ رادیوایزوتوپ توسط عضو
مورد نظر جذب و شروع به تابش اشعه گاما میکند فوتون های تابش شده از عضو موردنظر به
کلیماتور برخورد کرده و کلیماتور آن دسته از پرتوهای گامایی را که به موازات حفره هایش
حرکت میکنند به طرف کریستال عبور میدهد، با برخورد پرتوها به کریستال،کریستال شروع
به جرقه زدن میکند. در واقع این عمل کلیماتور موجب میشود که جرقه های نورانی در
کریستال، تصویری از توزیع رادیوایزوتوپ در زیر آن را، ایجاد کنند. تعداد اشعه گامایی که به هر
6
نقطه از کریستال میرسند مستقیما متناسب با مقدار رادیوایزوتوپ موجود در ناحیه پایین آن
است. اشعههایی که در جهتی غیر از کلیماتور حرکت میکنند و آنهایی که به سرب آن برخورد
میکنند در ایجاد تصویر نقشی ندارند. همچنین اگر پرتوی بدون آنکه جذب کلیماتور و کریستال
شود از میان آنها عبور کند تصویری تولید نمیکند. بنابراین دیده میشود که فقط درصد کمی
از اشعهِ گامای نشر شده توسط اندام نشاندار، آشکار میشوند و ایجاد تصویر میکنند. با جذب
اشعهِ گاما در یک نقطه از کریستال فوتون های نورانی تولید میشوند که شدت آنها مستقیما
متناسب با انرژی اشعه گامای جذب شده است.
موقعیت جرقه های نورانی توسط لامپ های فتومولتی پلایر ( )PMکه در پشت کریستال قرار می
گیرند، تعیین میشود. به این صورت که تیوب های PMTنور تولید شده در کریستال را به پالس
های الکتریکی تبدیل میکند.
یک لایه شفاف میان کریستال و لامپ های PMقرار دارد تا بین آنها ارتباط اپتیکی برقرار کند.
مشخصهِ اپتیکی این لایه اثر خیلی مهمی در قدرت تفکیک و یکنواختی میدان این نوع آشکار سازها
دارد.
انواع رزولوشن:
.1رزولوشن زمانی:
7
قابلیت دوربین گاما در تفکیک زمانی دو واقعه سنتیلاسیون را که در کریستال رخ میدهد رزولوشن
زمانی آن می‌نامند. که در وسایل مختلف مقدار آن فرق میکند و بر حسب تعداد شمارش در ثانیه
محاسبه شده است این مساله در ارزیابی نحوهِ کار دوربین گاما در مطالعات عروق خونی با مواد
رادیواکتیو با رادیواکتیویته بالا و سریع، پارامتر مهمی محسوب میشود.
.2رزولوشن انرژی:
پرتو گاما با هر انرژی دلخواه، ضمن آنکه پرتوهای با انرژی دیگر را حذف میکنند، به کار برده شوند.
این کار توسط آنالیزور ارتفاع پالس و توابع آن انجام میشود، بدین ترتیب که با حذف پرتوهای
زمینه و تصویربرداری به روش ایزوتوپ دو تایی به دنبال تزریق متوالی دو ماده رادیو اکتیو با انرژی
های مختلف صورت میگیرد.
.3رزولوشن خاص:
در رزولوشن خاص سیستم دو فاکتور کلیماتور و ضخامت کریستال تاثیر دارند. اندازه قطر و طول
حفره های کلیماتور در این میان تعیین کننده هستند به این صورت که افزایش در اندازه قطر حفره
ها، منجر به افزایش حساسیت و کاهش رزولوشن میشود و برعکس افزایش طول حفره ها منجر به
کاهش حساسیت و افزایش رزولوشن میشود. در مورد کریستال میتوان گفت، یک کریستال
ضخیم تر پرتو بیشتری را جذب خواهد کرد که باعث افزایش حساسیت و کاهش رزولوشن میشود و
یک کریستال نازکتر باعث میشود حساسیت سیستم کاهش یافته و رزولوشن افزایش یابد.
این رزولوشن با وسایل خاص اندازه گیری می‌شودکه فانتوم های میله ای نامیده میشوند. اندازه
گیری رزولوشن به این روش باید بدون کلیماتور انجام شود چرا که در غیر اینصورت تداخل زیادی
بین فانتوم میله ای و کلیماتور صورت میگیرد..
8
مزايا و معايب:
پزشکی هسته ای یا تصویر برداری رادیو نوکلویید یک نوع آزمون غیر تهاجمی بوده ومعمولاً بی درد
است که در تشخیص شرایط بیماری به پزشکان کمک میکند.
روش های پزشکی هسته ای وقت گیر می‌باشند.جمع شدن مواد نشاندار شده در قسمت های مورد
نظر بدن، ممکن است ساعتها ویا روزها طول بکشد وتصویر برداری از آنها چندی به طول
بیانجامد.گرچه اخیراً با تجهیزات جدید زمان انجام این روش ها تا حد زیادی کاهش یافته است.
وضوح ساختار بدن توسط پزشکی هسته ای ممکن است به خوبی سایر متد های تصویر برداری مانند
سی تی اسکن یا ام آر آی نباشد،گرچه اسکن های پزشکی هسته ای حساس تر از سایر روشهای
تصویر برداری در برخی از موارد بیماری هستند.
اطلاعات عملکردی به دست آمده از آزمونهای پزشکی هسته ای اغلب غیر قابل حصور به وسیله سایر
تکنیک های تصویر برداری می‌باشند.
آزمون های پزشکی هسته ای کم هزینه تر بوده و اطلاعات درست تری نسبت به جراحی واکاوانه به
دست میدهد.
خطرات:
- واکنش های حساسیتی به رادیوداروها ممکن است اتفاق بیافتد ولی خیلی نادر بوده وخفیف می
باشند.با وجود این شما باید هرگونه سابقه آلرژی ویا سایر مشکلاتی که در طی آزمون های قبلی برای
شما اتفاق افتاده است ،را به پرسنل پزشکی هسته ای اطلاع دهید.
9
- تزریق دارو نشاندار شده ممکن است مقدار کمی درد به همراه داشته باشد ویا باعث رنگ پریدگی
شما شده ولی به زودی این علایم رفع میشود.
- زنان باید همیشه احتمال بارداری و یا شیردهی خود را به تکنولوژیست رادیولوژی ویا پزشک اطلاع
دهند.
دوره جامع بخش الکتریکی و نرم افزاری کامیون و کشنده های BENZ(3)(4)(5).jpg)
دوره جامع بخش الکتریکی و نرم افزاری کامیون و کشنده های SCANIA
.jpg)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)